Կյանքի ընթացքում լյարդն աշխատում է օր ու գիշեր և առանց ընդմիջման: Ամեն պահ նրա մեջ ընթանում են բազմաթիվ կենսաքիմիական գործընթացներ. որոշ նյութեր քայքայվում են, մյուսներն՝ առաջանում, ընթանում է սպիտակուցների, ճարպերի, ածխաջրատների նյութափոխանակություն, տոքսինների չեզոքացում, հորմոնների, լեղաթթուների, խոլեսթերինի արտադրություն:
Այս ամենից զատ, սխալ սննդի, վնասակար սովորությունների (ալկոհոլ, ճարպոտ սնունդ, դեղեր) արդյունքում ստեղծվում է լյարդի լրացուցիչ ծանրաբեռնվածություն և զարգանում են տարբեր խնդիրներ:
Լյարդի հիվանդությունների վտանգավորությունն այն է, որ դրանք անմիջապես չեն արտահայտվում, կամ, թույլ լինելու պատճառով, անուշադրության են մատնվում:
Լյարդի հիվանդություններն են.
- վիրուսային հեպատիտները,
- լյարդի ցիրոզը,
- պարազիտար հիվանդությունները՝ լյամբլիոզ, ասկարիդոզ, օպիստորխոզ և այլն,
- ստեատոզը (ճարպային հեպատոզ):
Սովորաբար, հիվանդություններն արտահայտվում են ցավով, բայց լյարդի պարագայում ամեն ինչ այլ է: Եթե լյարդի շրջանում ի հայտ է գալիս ցավ, ուրեմն հիվանդությունն արդեն խորացած է: Լյարդն` ինքնին, չի ցավում, այնտեղ չկան նյարդային վերջույթներ: Դա է պատճառը, որ մինչև հիվանդության ուշ փուլերը ցավ չի արտահայտվում: Մեծ քանակությամբ ցավային ռեցեպտորներ տեղակայված են նրա ստրոմայում՝ թաղանթում: Այդ է պատճառը, որ ցավն սկսում է այն ժամանակ, երբ լյարդը մեծանում է չափերով և ճնշում թաղանթին՝ վնասելով վերջինիս:
Հիվանդ լյարդի ախտանշանները
Դեղնություն
Լյարդի պաթոլոգիաների ժամանակ մաշկը, լորձաթաղանթները, ակնագնդերը դեղին երանգ են ստանում: Դրա պատճառը բիլիռուբինն է, որը նորմայում հեռանում է կղանքով:
Լյարդի ախտահարման արդյունքում բիլիռուբինն անցնում է արյան մեջ և պատճառ դառնում դեղնության: Դա լինում է ստեատոզների վերջին ստադիայում, ցիռոզի, հեպատիտների ժամանակ:
Լեզվի փառակալում
Եթե լեզվի փառը դեղին, դեղնա-կանաչ, դեղնա-սև գույն ունի և պահպանվում է շաբաթից ավելի, դա վկայում է լյարդի և լեղուղիների խնդիրների մասին: Որքան հաստ է փառը, այնքան լյարդը շատ է ախտահարված:
Մուգ մեզ և անգույն կղանք
Մեզը մուգ գույն է ստանում բիլիռուբինի պատճառով, որը լյարդի ախտահարման ժամանակ հեռանում է երիկամներով, իսկ կղանքը, հակառակը, դառնում է կավագույն, քանի որ այդ պիգմենտը բացակայում է:
Բերանում` պղնձի կամ դառը համ
Այս ախտանշանը բնորոշ է մարսողական մի շարք ախտաբանությունների, այդ թվում՝ լյարդի (լյամբլյոզ, հեպատիտ, ցիրոզ, քաղցկեղ): Դառնության պատճառը` լեղու անցումն է կերակրափող:
Սրտխառնոց
Լյարդի խնդիրների ժամանակ սրտխառնոցը հաճախ հանդիպող ախտանշան է, միևնույն ժամանակ, այն ուղեկցում է նաև բազմաթիվ այլ հիվանդությունների: Սակայն լյարդի հետ կապված սրտխառնոցը համառ է, ուղեկցվում է ախորժակի բացակայությամբ և որոշ սննդատեսակների անընկալությամբ (հաճախ՝ ճարպոտ սննդի): Երբեմն լինում է նաև` փսխում, որից հետո հիվանդն իրեն փոքր ինչ լավ է զգում:
Լյարդի այլ ախտանշաններ
- Մաշկի քոր,
- շագանակագույն պիգմենտային բծեր,
- արտահայտված երակային ցանց` որովայնի վրա,
- քսանտոմաներ՝ մաշկին ճարպային գոյացություններ,
- մարսողության խանգարում՝ լուծ, մեթեորիզմ:
Տղամարդկանց մոտ արտահայտվում են նաև հորմոնալ խանգարումներ.
- կրծքագեղձերի մեծացում,
- տեստոստերոնի արտադրության նվազում,
- ամորձիների փոքրացում, արդյունքում՝ էրեկտիլ դիսֆունկցիա,
Կանանց մոտ.
- դաշտանային ցիկլի խանգարում,
- քնի խանգարում,
- ախորժակի բացակայություն:
Ախտորոշումը
Անհրաժեշտ է այցելել թերապևտի, ում նշանակած հետազոտությունների արդյունքներով արդեն անհրաժեշտ է դիմել գաստրոէնտերոլոգի, ինֆեկցիոնիստի, հեպատոլոգի խորհրդատվության:
Լյարդի վիճակը պարզելու համար կարևոր են լյարդային հետազոտությունները.
- ԱՍՏ (ասպարտատամինոտրանսֆերազա)
- ԱԼՏ (ալանինամինոտրանսֆերազա)
- ԳԳՏ (գամա-գլյուտամիլտրանսպեպտիդազա)
- ընդհանուր բիլիռուբին,
- հիմնային ֆոսֆատազա:
Ընդհանրապես, բժիշկները խորհուրդ են տալիս կանխարգելիչ նպատակով պարբերաբար ստուգել լյարդի վիճակը: Դա հատկապես կարևոր է ճարպակալման, շաքարային դիաբետի, ալկոհոլ շատ օգտագործելու դեպքերում:
